Dzieci wysoko wrażliwe są potocznie określane przez niektóre osoby jako nadwrażliwe zbyt emocjonalne, płaczliwe, a nawet przewrażliwione czy neurotyczne. Określenia te w żaden sposób nie oddają istoty zjawiska wrażliwości i są tylko krzywdzącą dla dziecka etykietą. Badania wykazują, że w całym naszym społeczeństwie, aż 20% to osoby wysoko wrażliwe, a więc nie jest tych osób, aż tak mało. Jesteście ciekawi jakie cechy przejawia wysoko wrażliwe dziecko? Przeczytajcie wpis!
Wysoko wrażliwe dziecko – wrodzona czy nabyta cecha?
Za zróżnicowaną wrażliwość na bodźce ze środowiska odpowiada m.in. cecha temperamentu, jaką jest wrażliwość przetwarzania sensorycznego. Osoby, które charakteryzują się wysokim nasileniem tej cechy, określa się mianem osób wysoko wrażliwych. Wrażliwość przetwarzania uznaje się za dziedziczoną cechę temperamentu, która jest od nas niezależna i której nie możemy zmienić.
Wysoko wrażliwe dziecko bardziej podatne środowisko zewnętrzne
Dla dzieci wysoko wrażliwych w porównaniu do dzieci niewrażliwych dużo większe znaczenie ma podejście rodziców i wychowawców. Dziecko wrażliwe, wychowujące się w sprzyjających warunkach w większości będzie przejawiać głównie pozytywne cechy wynikające z wrażliwości, zaś dziecko, którego temperament nie zostanie uwzględniony podczas procesu wychowania i edukacji w większości te negatywne.
Wysoko wrażliwe dziecko – jakie jest?
Przez wiele lat badacze koncentrowali się głównie na negatywnych przejawach wysokiej wrażliwości u dzieci tj.:
- nieśmiałość
- wycofanie
- lękliwość
- marudność
- bojaźliwość
- nadpobudliwość czy zaburzenie koncentracji uwagi (w sytuacjach doświadczania zbyt dużej ilości bodźców zewnętrznych)
- bardzo szybkiego wpadania w złość czy irytacje (dzieci wysoko wrażliwe bardzo szybko się irytują, zwłaszcza gdy mają do wykonania wiele rzeczy. Trudno im również pracować, gdy są obserwowane lub gdy podlegają presji np. czasu, lub konsekwencji kary.
Z czasem okazywało się, że wrażliwe dzieci mają wiele, a być może nawet więcej pozytywnych, wyjątkowych cech tj.:
- dokładność
- zdyscyplinowanie
- sumienność
- kreatywność
- intuicja
- dostrzeganie szczegółów
- odczytywanie uczuć innych osób
- część z tych dzieci jest również szczególnie uzdolniona
Czy moje dziecko jest wysoko wrażliwe?
Aby mówić o tym, że dziecko jest wysoko wrażliwe, należy stwierdzić, że charakteryzuje się ono każdym z czterech aspektów wysokiej wrażliwości.
1 . Głębokość przetwarzania
Uważa się, że głębokość przetwarzania u dzieci przejawia się w intensywności przeżywania uczuć oraz w bogatej wyobraźni i „żywych” snach.
Inne przejawy głębokości przetwarzania u dzieci to m.in.:
- tendencja do szczegółowego rozważania różnych działań
- świadomość długoterminowych konsekwencji własnych działań
- dłuższe przyzwyczajanie się do nowych ubrań, zabawek, zmian w otoczeniu
- powolne (w porównaniu do rówieśników) przyzwyczajanie się do nowych osób i sytuacji
- wyciąganie wniosków z własnych doświadczeń
- zadawanie prowokujących do myślenia pytań
- używanie skomplikowanych, jak na swój wiek, słów
- trudności z podejmowaniem decyzji
- zapamiętywanie dużej ilości szczegółów obserwowanych zdarzeń, sytuacji, zjawisk.
- zwracanie uwagi na nieoczywiste elementy sytuacji, na które większość ludzi nie zwraca uwagi
2. Uleganie przeciążeniu
Wrażliwe dziecko jest świadome tego, co dzieje się w nim i wokół niego, głębiej i wnikliwiej przetwarza sytuacje i zachowania innych ludzi w związku z tym to naturalne, że szybciej męczy się zarówno psychicznie i fizycznie w porównaniu do dzieci niewrażliwych.
Sytuacje potencjalnie atrakcyjne dla dzieci, np. wycieczki, wizyty w salach zabaw, na urodzinach przyjaciół, dostarczają im wielu, często nieprzyjemnych bodźców. Ich ilość i intensywność może utrudniać funkcjonowanie i sprzyjać męczliwości dziecka. W związku z tym dodatkowe atrakcje należy dziecku stosować z umiarem w luźniejsze dni, tak, żeby niepotrzebnie go nie przeciążać.
3. Reaktywność emocjonalna
Reaktywność emocjonalna jest to tendencja do częstego i intensywnego pobudzenia emocjonalnego. W przypadku dzieci wysoko wrażliwych można zauważyć, że silne emocje (zarówno te pozytywne, jak i negatywne) pojawiają się u nich bardzo szybko, a ich przeżywanie jest zazwyczaj bardzo intensywne.
W przypadku dzieci, zwłaszcza młodszych, silne odczuwanie emocji i współodczuwanie emocji innych bliskich osób może przejawiać się jako:
- wybuchy płaczu
- szybkie wzbudzanie i intensywne przeżywanie zarówno trudnych, jak i przyjemnych emocji
- reagowanie na nastrój/zmianę nastroju osoby dorosłej
- wzmożona czujność na emocje innych
- napięcie podczas wykonywania zadań, które mają być oceniane
- perfekcjonizm i silne reagowanie nawet na najmniejszy popełniony błąd
4. Uważność na szczegóły
Uważność na szczegóły to zwracanie uwagi na: subtelne dźwięki, dotyk, zapach i inne delikatne bodźce.
U dzieci może przejawiać się to m.in. jako:
- zwracanie uwagi na zmiany w wyglądzie osób lub miejsc
- zwracanie uwagi na zapachy, przez które dziecko np. nie chce gdzieś wejść,
- wychwytywanie delikatnych dźwięków, np. śpiewu ptaków
- • zwracanie uwagi na przyjemną fakturę materiału, np. miękką, pluszową
- dostrzeganie wyglądu jedzenia, jego ułożenia, np. stykających się na talerzu ziemniaków z surówką brudnej podkładki
- zauważanie i często reagowanie na zmiany w tonie głosu