Więź dziecka z mamą – jak wpływa na dziecko w przyszłości?

Potrzeba bliskości stanowi jedną z najistotniejszych potrzeb psychicznych odczuwanych przez człowieka na wszystkich etapach życia. Jej zaspokojenie jest szczególnie istotne dla noworodka, a później niemowlaka, który jest całkowicie bezbronny i zależny od najbliższych mu osób. Samo zaspokojenie potrzeb fizycznych tj. karmienie, sen i higiena jest niezbędne do przeżycia. Nie jest jednak wystarczające do prawidłowego rozwoju psychicznego dziecka. Dziecko w kontakcie z mamą kształtuje styl przywiązania, na bazie którego w przyszłości będzie tworzyło bliskie relacje z innymi osobami. To, w jaki sposób więź dziecka z mamą się ukształtuje, ma ogromny wpływ na przyszłość dziecka: na jego związki, postrzeganie siebie i innych osób.

Więź dziecka z mamą – jak wpływa na dziecko w przyszłości?

Niezaspokojenie potrzeby bliskości prowadzi do deficytów i zakłóceń w prawidłowym rozwoju emocjonalnym dziecka i różnorodnych zaburzeń w toku rozwoju. Wzór więzi ukształtowany na podstawie dziecięcych doświadczeń z osobami z bliskiego otoczenia, jest podstawą, na której budowane będą w przyszłości związki z innymi ludźmi.

Co świadczy o tym, że dziecko jest do kogoś przywiązane?

Według Johna Bowlby’ego dziecko jest przywiązane do kogoś wtedy, gdy przejawia ono silną skłonność do poszukiwania bliskości i kontaktu z tą konkretną osobą, zazwyczaj w zagrażających sytuacjach.

Zwłaszcza gdy dziecko jest:

• przestraszone
• zmęczone
• chore

Dziecko wybiera jako główną osobę przywiązania taką osobę, która:

• częściej się nim opiekuję
• jest bardziej zaangażowana w proces wychowania
• wykazują ciągłą gotowość do reagowania na wysyłane przez dziecko sygnały

Kiedy tworzy się więź dziecka z mamą?

Tworzenie się więzi przebiega w taki sam sposób u wszystkich ludzi na świecie i jest niezależne od kultury. W ciągu pierwszych ośmiu miesięcy życia niemowlę jest szczególnie predysponowane do budowania więzi z osobą, która sprawuje nad nim opiekę. Zazwyczaj z matką. Stworzenie więzi po tym czasie, jest również możliwe, ale jest zdecydowanie trudniejsze.

W trzecim roku życia wzorce przywiązania są już dosyć stabilne i chociaż mogą ulegać zmianom, to jednak mają tendencję do zachowania pierwotnego kształtu. W związku z tym tak ważne jest, aby do 3 roku życia dziecko miało dostęp do stałego opiekuna, który zaspokaja jego potrzeby. Niekoniecznie mamy. Może to być, mama, tata, babcia lub nawet niania, ważne, żeby ta osoba aktywnie reagowała na dziecko i dawała mu szansę na poznawanie świata i stworzenie bezpiecznego stylu przywiązania, dzięki któremu łatwiej będzie mu funkcjonować w przyszłości.

Style przywiązania – więź dziecka z mamą

Dziecko w relacji z matką może wypracować określony styl przywiązania, przyjmując jedną z poniższych strategii radzenia sobie w odpowiedzi na zachowania matki.

1. Bezpieczny

Bezpieczny styl przywiązania przypisywany jest dzieciom, które ciągle nie muszą sprawdzać, czy mama jest w pobliżu. Matka w tym stylu przywiązania jest dla dziecka bezpieczną bazą do poznawania i eksploracji otoczenia, do której w każdej chwili może wrócić.

Styl ten charakteryzuje się poczuciem bezpieczeństwa i zaufaniem do obiektu przywiązania jako dostępnego, wrażliwego, dostosowanego do dziecka i uważnego na jego potrzeby.

Dzieci o więzi ufnej w chwilach poczucia bezpieczeństwa chętnie eksplorują otoczenie, a w momentach niepewności szukają ukojenia w ramionach mamy.
Dzieci te potrafią bawić się dłużej i z większym skupieniem. Potrafią również utrzymać uwagę dłużej niż dzieci o lękowej więzi, a także okazywać więcej pozytywnych emocji.

Osoby o tym stylu przywiązania postrzegają siebie jako wartościowe i otwarte na innych.

Dzieci o bezpiecznym stylu przywiązania cechuje:

• większa odporność psychiczna
• niezależność
• umiejętność dostosowania się
• empatia
• zdolność do autorefleksji
• kontrola nad uczuciami

2. Lękowo-ambiwalentny

Styl lękowo-ambiwalentny występuje u dzieci, które wykazują wysoki poziom niepokoju podczas nieobecności matki. Takie dzieci po powrocie mamy z trudnością się uspokajają. Odrzucają mamę, jednocześnie szukając z nią kontaktu. Ten styl przywiązania wynika z braku pewności co do dostępności i przewidywalności zachowań mamy, które często nie są dostosowane do potrzeb dziecka.
Dzieci, które mają taki styl przywiązania, częściej bywają rozdrażnione lub bierne. W przyszłości dzieci z tym stylem przywiązania mogą postrzegać siebie jako osoby o niskiej skuteczności.

Dzieci o lękowo-ambiwalentym stylu przywiązania cechuje:

• lęk i niepewność w sytuacjach społecznych
• niekompetencja w sytuacjach rozwiązywania problemów
• mniejsza zdolność do podejmowania swobodnej zabawy (samemu lub z rówieśnikami)
• brak poczucia sprawczości i przekonania o zdolności efektywnej kontroli nad sobą
• poczucie frustracji

3. Unikający

Dzieci o tym stylu przywiązania wydają się nie przejmować nieobecnością matki. Zazwyczaj nie okazują symptomów podenerwowania i kontynuują swoją aktywność eksploracyjną, pod jej nieobecność.
Często akceptują na równi jej opiekę z opieką obcych osób, które są w stanie je pocieszyć i zająć.
Dzieci o tym wzorcu przywiązania sprawiają wrażenie samodzielnych
i obojętnych na rozłąkę z matką. Pozorna obojętność i brak emocji mogą być błędnie interpretowane jako spokój.
Styl ten powstaje w sytuacji, gdy mimo silnej potrzeby kontaktu z mamą, ta nie jest dostępna. Nie reaguje na potrzeby dziecka, ignoruje je, rzadko wchodzi w interakcje z dzieckiem.

Dzieci o takim wzorcu przywiązania charakteryzuje się:

• poczuciem braku skuteczności
• poczuciem małej sprawczości
• niską samooceną
• w kontaktach z rówieśnikami są wrogie lub zdystansowane
• często są uległe
• hamują negatywne emocje

W późniejszym okresie życia często izolują się od innych, nie angażują się społecznie i unikają głębokich relacji międzyludzkich, a także mają niską samoświadomość.

4. Zdezorganizowany

Ten ostatni styl przywiązania został dostrzeżony w stosunku do dzieci, których zachowania nie można jednoznacznie przypisać do wyżej wymienionych kategorii. W tym stylu przywiązania dziecko traktuje obiekt przywiązania (matkę) jednocześnie jako bezpieczną przystań i jako źródło zagrożenia.

Kształtuje się on w odpowiedzi na zachowania matek stale zaniedbujących lub krzywdzących albo nieumiejących sobie poradzić z własnymi traumatycznymi doświadczeniami.
Dzieci wykazujące ten typ przywiązania stosują strategię obronną w postaci wycofania. Ponadto charakteryzuje je: silne pobudzenie i rozregulowanie emocji, lękliwość, nieporadność i zdezorientowanie.