Jednym z kluczowych czynników, który ma kluczową rolę w przyswajaniu przez dziecko języka, są epizody wspólnej uwagi rodzica i dziecka. Epizody wspólnej uwagi, czyli sytuacje, w których dorośli i dzieci równocześnie skupiają swoją uwagę na pewnym obiekcie i razem się nim zajmują.
W praktyce wygląda to tak, że dziecko zaczyna przyglądać się pewnej zabawce. Podnosi ją i zaczyna się nią bawić. Rodzice w tym czasie zazwyczaj zaczynają opowiadać dziecku o zabawce. Jak się nazywa, pokazują, jak się nią bawić i opisują, jakie ma cechy.
Można również przywołać wcześniejsze sytuacje, kiedy dziecko bawiło się tą zabawką, żeby jeszcze szerzej omówić obiekt zainteresowania dziecka. W ten sposób całkowicie naturalnie poszerzamy temat, którym dziecko jest teraz zainteresowane.
Podążanie za zainteresowaniem i uwagą dziecka
Podążanie za zainteresowaniami dziecka i wykorzystywanie tzw. momentów fiksacji, pozwala szybciej przyswoić wiedzę na dany temat, czy właśnie przyswoić język.
Opowiadanie o zabawce, którą sam wybierze rodzic i zaprezentuje dziecku, nie przyniesie już tylu korzyści. Nawet jeśli rodzicowi uda się wzbudzić zainteresowanie wybraną przez siebie zabawką. Takie sztuczne wywołanie zainteresowania obiektem, pozbawia dziecko okazji do przyswajania języka w konkretnej mającej dla niego sensu sytuacji. Tyczy się to również nauki języka obcego. Wejście w epizod wspólnej uwagi pozwala na wprowadzenie nowych informacji w optymalnym czasie i tym samym na lepsze przyswojenie nowej wiedzy przez dziecko.
Co na ten temat mówią badania?
Badania pokazują, że większość rodziców w sposób całkowicie naturalny śledzi uwagę dziecka i potrafi zidentyfikować, to czym dziecko w danym momencie się interesuje.
Matki oglądające książeczki wspólnie z dziećmi od roku do 2 lat na wskazywanie obrazka przez dziecko od razu reagują odpowiednim komentarzem. Dzięki czemu dziecko słyszy język w połączeniu ze zrozumiałym dla siebie doświadczeniem. Charakter wypowiedzi jest zazwyczaj dostosowany do wieku, czyli etapu nauki dziecka.
U rocznych dzieci matki zazwyczaj nazywały wskazywane lub badane przedmioty, a dzieciom starszym często zadawały pytania np. „Co to?” sprawdzając, czego dziecko już się nauczyło, dodatkowo chwaląc je za poprawną odpowiedź, tym samym wzmacniając wiedzę dziecka.
Im więcej czasu dziecko spędza na epizodach wspólnej uwagi, tym większy jest ich postęp w nauce.
W jednym badaniu badacze nagrywali sytuacje zabawy matki z dzieckiem. Zaczynali od 1 urodzin dziecka i obserwowali je przez 6 miesięcy. Na koniec okazało się, że dzieci, które miały najdłuższy łączny czas sytuacji wspólnej uwagi z matką, miały też najbogatsze słownictwo.
Wykryto również związek pomiędzy zaawansowaniem znajomości języka w wieku 2 ½ lat a liczbą wypowiedzi matki do dziecka w kontekście ich wspólnych działań. Na przykład: czytanie książki, rozmowy, zabawa i wypełnienie obowiązków domowych.
Od dawna wiadomo, że rozwój języka u bliźniąt pozostaje w tyle. Jednym z wyjaśnień tego opóźnienia jest właśnie fakt, że bliźnięta rzadziej są angażowane w indywidualne wspólne zabawy z rodzicami.
Matki różnią się pod względem wrażliwości wobec swoich dzieci. Różnice te stanowią czynnik pozwalający przewidzieć tempo rozwoju języka dziecka. Im bardziej wrażliwa matka, tym większe szanse, że dziecko szybciej będzie przyswajało język.
Epizody wspólnej uwagi, a rozwój mowy u dziecka – podsumowanie
Podsumowując, śledzenie uwagi dziecka zdecydowanie lepiej wpływa na rozwój mowy dziecka niż przekierowywanie uwagi. Oznacza to, że kiedy matka pozwala dziecku na wybór obiektu zainteresowania i jej reakcje słowne dotyczą tego obiektu, dziecko szybciej przyswaja sobie jego nazwę i informację na temat obiektu niż wtedy, gdy matka sama wybiera obiekt i próbuje przekierować na niego uwagę dziecka. Wspólna uwaga jest szczególnie ważna we wczesnych stadiach rozwoju języka, kiedy nasze dzieci uczą się nazywać przedmioty i rozbudowują swoje słownictwo. Podążanie za uwagą dziecka prowadzi również do wspólnych doświadczeń, co oprócz nauki języka wzmacnia więzi między rodzicami i dzieckiem.